هر یك از تزئینات تكم علت و فلسفه ای داشته است : مثلا زنگوله و سكه برای ایجاد سروصدای بیشتر بوده تا مردم را از داخل خانه ها به كوچه ها و دم در خانه ها بكشاند . از سوی دیگر یك ضرباهنگ برای حركت تكم بوجود می آورد . اینكه به دو طرف عروسك ( طرفین شكم عروسك ) آئینه نصب می كردند . به این دلیل بود كه تكم خبر فرا رسیدن سال نو را به مردم می داد و با خود آئینه ای به رسم روشنائی و صفا داشت. اینكه در ساخت تكم همیشه از رنگ قرمز برای پوشاندن بدنه اصلی استفاده می کردند شاید به این دلیل بوده که درآذربایجان قدیم لباس و توری سر و روی عروس به رنگ قرمز بوده و خواسته اند تكم نیز مثل هر عروسی مظهر شادی و خوشی باشد . *نحوه تكم گردانی : تكم گردانی جزو حرفه های گوسانی و بصورت هنری بوده كه نسل به نسل و از پدر به پسر می رسیده و اشعار تكم نیز سینه به سینه منتقل می شده است . تكم عروسكی بود به شكل بز كه بر سر چوب گردی سوار می شد . این بز روی یك صفحه چهارگوش یا گرد كه سوراخی در وسط داشت قرار می گرفت كه چوب پایه ان از سوراخ وسط صفحه می گذشت. تكمچی چوب را بدست می گرفت و تكم را روی صفحه چوبی به حركت در می آورد و متناسب با حركات آن اشعاری را به آواز می خواند . سر و صدای زنگوله و خوردن تكم بر صفحه چوبی نوعی ریتم و آهنگ برای آواز تكمچی بوجود می آورد.در آذربایجان تكم به عنوان پیشاهنگ عید نوروز شناخته می شود و وقتی صدای تكمچی ها در كوچه و خیابان شنیده می شود مردم ، بخصوص بچه ها ، از اینكه عید دارد می آید خوشحال می شوند در سالهائی كه بین آخرین چهارشنبه سال (چهارشنبه سوری ) و عید نوروز فاصله زیاد باشد ، این فاصله بحبوحه فعالیت تكمچی هاست.در پژوهش برای تكم دریافتیم كه در ناحیه شمالی ایران و كناره های دریای خزر نیز عروسكی بنام تكم وجود دارد كه گویا موجود افسانه ای بوده با سه پا و دو شاخ بر سر بشكل یك دیو كه با تكم مورد بحث ما تفاوت دارد . رگه هایی از این نمایش عروسكی در نواحی مركزی ایران مانند اراك -- ملایر و ... دیده شده است كه باید اذعان كرد خاستگاه تكم آذربایجان بوده و از این منطقه به سایر نقاط رفته است.
Təkə(Təkəmçi) - Novruz bayramının və yazın gəlməyini mahnı oxumaq və təkə dolandırmaq ilə xəbər verən ənənəvi etnoqrafik müjdəçi.
Cənabe cəbrəil namə gətirdi
Gətircəyin peyqəmbərə yetirdi
Mübarək qolların göyə götürdü
Sizin bu təzə bayramınız mübarək
Ayınız, iliniz, həftəniz, gününüz mübarək
Bizim yerdə yumurtanı yuyarlar
Onu dönüb yeddi rəngə boyarlar
Yeddisində təhvil üstə goyarlar
Sizin bu təzə bayramınız mübarək
Ayınız, iliniz, həftəniz, gününüz mübarək
Bizim yerdə qohun qarpız əkərlər
Onu tamam şəhərlərə tökərlər
Təzə ilin həsrətini çəkərlər
Sizin bu təzə bayramınız mübarək
Ayınız, iliniz, həftəniz, gününüz mübarək
Təkənin sovqatı
Təkə (Təkəmçi) hər evin ki qapısında şeir oxusa,və bayramın gəlməyin müjdə versə, ev sahibindən muştuluq alar ki ona pay deyilər, həmçinin təkəmçi özüdə şeir ilə mükafatlandırılmasını xatırlayar:
Ay təkəmin kəndi var
Kəməndi var kəndi var
Hər qapıda oynasa
Bir nəlbəki qəndi var
Təkəm öldü ipin gətir ay xanım
Çatdıqca yükün gətir ay xanım
Kəsmə payın bütöv gətir ay xanım
برگرفته از آرشیو سیمای آذربایجان غربی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر