در انتخاب نام اشخاص معیارهای زیادی دخیل است
که بی شک یکی از مهمترین آنها ملیت ، قومیت و نژاد هر فرد می باشد . زبان ، مذهب ، باور ها و اساطیر نیز از سایر
عواملی هستند که هر یک به نوع خود در به وجود آمدن نامها و کاربرد آنها در بین
مردم یک ملت تاثیر می گذارند و این طبیعی است که هر ملت ، قوم ، و قبیله ای سعی در
حفظ آنها نماید . حال با این مقدمه نگاهی بسیار کوتاه داشته باشیم به برخی از نام
های اشخاص رایج در آذربایجان .
به طور کلی نامهای اشخاص به دو دسته ، نامهای
پسرانه / مردانه و دخترانه / زنانه تقسیم می شوند که هر یک به طور جداگانه ذکر
خواهند شد .
نامهای ترکی دخترانه / زنانه که بیشتر این نوع
نام ها از زیبایی های طبیعت مانند نام گلها ، رودها ، ماه و . . . گرفته شده اند و
بعدها با پذیرش اسلام و علاقه بی مثال ترکان به این دین نام های عربی - اسلامی که
از طرف این ملت محترم شمرده می شدند چه مردانه و چه زنانه در میان آنها رواج یافت
.
● برخی از
نامهای ترکی دخترانه / زنانه ، با معانی و
مفهوم نامها :
ساباح Sabah ( اولین ساعت دمیدن صبح )
سَحَر Səhər ( صبحدم )
سئلدا Selda ( آب کوهساران ، سیل کوهساران )
سئلئن Selen ( مژده ، خبر )
سئلین Selin ( شادی ، [سئوینج] ، آب روان )
سئلما Selma ( راهی راه درست )
سَن آی Sən ay ( مه سان ، ماه رخ )
سئنئم / سَنَم Senem
/ Sənəm ( محبوب ،
زیبا ، پری چهر ، بسیار زیبا )
سئویل Sevil ( دوست داشتنی ، [ اؤزونی سئودیره ن
] )
سولماز Solmaz ( بی زوال )
ساباSaba ( نسیم ، نسیم لطیف صبحدم ، مقامی در موسیقی ترک
)
سارا Sara ( سارای – خالص ، ناب )
سئنا Sena ( نام گل ، روشنی ، اوج ، بلندی
، این نام با ثنا – ی عربی فرق
دارد )
آرمغان / آرمغان Armağan
/ Ərməğan ( نوعی هدیه
با ارزش ، دل کسی را شاد کردن ، بخشش . این نام دارای ریشه ترکی است و به هدیه سفر
و ره آورد خانان نیز ارمغان گویند [ 1 ] ) .
آرزوُArzu ( خواسته )
آی جان Aycan ( زیبا مانند ماه ، مه سا ، زیبا به
اندازه ماه )
آیلار Aylar ( ما ه ها ، زیباتر از تمام ماه ها
)
آیدا Ayda ( نام گلی زیبا )
آیلین Aylin ( حاله گردی که در اطراف ماه دیده می
شود )
آینوُر Aynur ( درخشش و نور ماه ، نور به معنی
روشنی ، ما در آذربایجان شهری هم به نام نوُر داریم )
آیسان Aysan
( در زیبایی مانند ماهی ، ماه رو )
ائلناز Elnaz
( زیبای قوم )
سونا Sona ( زیبا ، نام زیباترین و سفیدترین نوع قو در
ترکی )
● برخی از
نامهای ترکی پسرانه / مردانه
اَرسلان / ار اسلان Aslan / Ərəslan ( چون شیر ، قهرمان مانند شیر )
آیدین Aydin
( خجسته ، مبارک ، روشنایی ماه )
آتیلا Atila
( نام یکی از قهرمانان ترک )
شئروین Şervin
( نام یکی از خدایان اقوام زرتشتی )
آراز Araz ( نام اصلی رودخانه ارس که در بین مردم
آذربایجان بسیار مقدس تلقی می شود )
ائل خان El
xan ( بزرگ طایفه ، خان = بزرگ ، والی )
آیتام Aytam
( ماه کامل )
آلتین Altın
/ Altin ( طلا )
بابک Babək ( بای + بک
، نام شخصیت تاریخی و قهرمان ترک )
یاشار Yaşar ( جاویدان ، همیشه ماندگار )
ساوالان Savalan ( نام کوهی مقدس در بین ترکان
آذبایجان )
- نام های پسرانه و دخترانه ترکی ، نام ها به همراه معنی می باشند ، لازم به
ذکر است که معانی اسم ها در زبان های مختلف متفاوت است.
جئیران : غزال
،آهو
جان ایپک : آنکه
روح وقلبش همچون ابریشم لطیف وظریف است
جان سِئل :
متعلّق به روح وجان ،زنده وجاندار
جان سونار : کسیکه جان
ودلش رادر تَبَق اخلاص گذارد ،آنکه از جانش نیزدریغ نورزد
جان سوی : آنکه از
تبارنیاکانی نیکو وقدرتمند باشد
جان شَن : مسرور
وبانشاط ،خوشبخت ، خوشحال وسرزنده
جَرَن : جیران،گوزن
ماده،کاربرداین نام بصورت «جَران »نیزدیده می شود
جیلوه لی : باناز
وغمزه ،آنکه عشوه وکرشمه کند
جیلوه ناز :
نازنین ،دارای ناز وغمزه ،عشوه گر
چئچئن : زیبا،برازنده
وخوشایند
چاغداش :
معاصر، هم عصر، زندگی کردن در یک برهۀ زمانی واحد
چاغری : شاهین شکاری
،طرلان؛ دعوت کردن ،بیانیه ،فراخواندن
چاغلار : آبشار، آبی که
جوشان وهمراه باغلیان وکف جاری گردد
چاغلایان :
آبشار،آبشار مصنوعی ،آب یارودی که از یک مکان مرتفع سرازیر گردد
چاقیر : نام
مخلوط با خاکستری ،پرنده شاهین تند وتیزودرشت
چایلان : ماسه زار
،ریگزار
چلنگ : حلقه
گل ، تاج طلایی یانقره ای
چولپان : ستارۀ
زهریاناهید،ونوس
چیچک : شکوفه ، گلهای
گیاهان ودرختان که دارای رنگها ورایحه های متنوّعند
چیچک ناز :
نازنین همانند گل ،زیبا رخسارعشوه گر
چیلَک : گیاه
توت فرنگی ومیوۀ آن
چیم ناز : بسیار
ناز کننده ،دارای عشوه وناز
حاک سال : منسوب
به حق وحقیقت ،درارتباط با حق
حورال : آزاد، مستقل،آزاده
خاتون : درزن
،عیال،زوجه وهمسر
خانیم : عنوانی است
مختص بانوان وبرگرفته از کلمه خان
خانیم زَر : خانمی نظیر
طلا
دادلی :
خوشمزه،بامزه
داغشَن : شادی
وسرور کوهستان
دالغا : موج
دانشن : فجر
شادی
دَفنه : درخت
همیشه سبز که ازبرگهایشدرصنایع
غذاییاستفاده
میشود،درختچۀ غاز،درختچۀ برگ بو
دَنیز : دریا ، قسمت
دریاهای زمین،دریای آب شور که با خشکی احاطه شود،وسیع،افزون،بی نهایت
دورا : قله کوه
دور تَکین : همچون
دُرّ،نظیر مروارید ،عزیز ودوست داشتنی
دوردانه : دانه
مروارید،دُرّ،لٶلٶ،عزیزومحبوب،خلف
یااولاد گرامی ودوست داشتنی
دورنا : درنا
دوزگون : راست
ودرست،عاری ازکجی وانحراف،مطابق باقاعده واصول ،بدون کمی وکاستی،کامل
دوزلو : بانمک ،ملیح
،باملاحت
دولغون : پر
،تمام
دولقون : تمام وکامل
،پروانباشته شده ، دارای مضمون،مهم،والا،برتر
دونیا : کائنات ،کرۀ
زمین ،عالم هستی ،عالم اجتماعی انسانها
دویسال : دارای احساس
وعاطفه ،صاحب حس وادراک واندر یافت ظریف،حسّاس
دویغو : درک ودریافت
حوادث عالم خارج،قابلیت فهم وادراک،متوجه شدن وآگاهی یافتن
دیرلیک : آسایش
،امن وامان ،آرامش ،حیات ،تفاهم وسازش متقابل
دیکمَن : رأس
،نوک ،قلۀ کوه
دیلَک : آرزو
وخواسته،مراد،خواهش
دٶکمن :
جذاب،برازنده ولایق
دٶنوش : تغییر
و تحول اساسی جهت توسعه وگسترش چیزی ونیز ترقی وپیشرفت می باشد
رشمه : روبان
یا لنتی که به منظور زینت استفاده می شود
ریما : نام
قدیم در یاچه ارومیه .
زئینَب : نگین
سنگی قیمتی ،جواهرات ،زینت پدر
َزرتکین : دختر یابانویی
که نظیرطلااست ،همانند طلا
زَرخانیم : خانمی نظیرطلا
،زیبا روی
زَرلی : پوشانده شده
باطلا ،مزیّن به طلا
زومرود (زُمُرد ) : سنگی
قیمتی وبراق به رنگ سبز
ژاریک : درخشنده
،منوّر
ژالین : شعله
ژَمیس : میوه ،ثمر
سئچکین :
ممتاز،لایق گزینش ،برگزیده
سئزال : دارای احساس ،درک
کننده ،فهمنده ،حسَاس
سئزَر : آنکه بتواند
درک کند
سئل شن : سیل
شادی
سئلناز : سیل
ناز وعشوه ،دنیایی از قشنگی
سئودا (سودا) : عشق
ومحبّت،سُودا ،عشق شدید،میل ورغبت،هوس وخواسته،آرزو
سئودیم : علاقه
مند شدم ،پسندیدم
سئوَر : دوست دارنده
وعاشق،محبوب ودوست داشتنی
سئوسای :
احترام متقابل در عشق ورفیق
سئوشن : شادی
را دوست دار
سئوکال :
محبوبیّت داشته باش وزندگی کن ،حس صداقت درعشق
سئوگی : احساس
علاقه ودوستی
سئوگیم : بیان
واژه «سئوگی»اززبان اول شخص مفرد
سئوَن : دلباخته شونده
سئوناز : نازدوست ،عشق
ناز
سئویل : دوست داشتنی
،لایق ، محبوب ، شایستۀ دوست داشته شدن
سئویم : جذّاب
،جلب کننده
سئوین :
خوشحال گشتن ، شادمان ومسرور شدن
سئوینج : حس
شعف وشادی ،فرح
ساچلی : گیسوی
بلند
ساچناز : دختری
که گیسوان قشنگی دارد
سارا : قوت و
جسارت
سارای : ماه زرد و
روشن،نام یکی ازآبادیها درجزیرۀ شاهی دریاچۀ ارومیه .
سارین : ترانه
ساناز : بی
همتا ،کم نظیر
سانای : محترم ،لایق
احترام
سایا : یک رنگ وبی
ریا
سایات : دارای
نام وجاه
سایرا(سِهره یاسِیره ) : آواز
خواندن ،چه چه زدن ،بلبل
سایراش : نجوا
کردن ،زمزمه نمودن ،به آرامی آواز خواندن
سایراو : پرندۀ
آوازه خوان ،بلبل
سایقی :
احترام ،حرمت ،ادب ونزاکت
سایقین : حرمت
نشان دهنده ، احترام گذارنده ،انسان شایسته احترام
سای گول : گل
مورد احترام ،زیبارخساری که لایق احترام است
سایلان : مورد احترام
،معتبر ومحترم
سایلاو :
نماینده ،وکیل ،برگزیده
سایین : لایق
حرمت ،محترم ،آنکه دیگران باوی محترمانه رفتارنمایند
سَرپیل :
پاشیدن ،پراکنده گشتن ،جهیدن
سَرمین : محجوب
،باحیا ،آبرومند
سرین : صبور بودن
سَلما : برگ
درشت ،برگ پهن
سَلَن : صدا
،آوای موزون ،لحن خوش ودلنشین ،آهنگ
سورمه : ماده
ای که بانوان بر چشم کشند ،کَحل
سوسن : دراصل
«شوسانّا» است گیاهی از تیره زنبق دارای برگهای زیباو خوشبو،این(نام بین المللی)
سولماز : آنکه
تازگی وطراوتش راحفظ کند،همیشه شاداب،به دوراز پژمردگی
سومَر : قوم سومریان
که بنابه نظریۀ بسیاری ازدانشمندان ازاقوام ترک بوده .
سونا : قو،اُردک
،اردکی که در ناحیۀ سرش پرهای سبزرنگ دارد،جهت مدح زیبا رویان
سونار : تقدیم می کند
،اهدا می نماید
سونال : تقدیم شده
،پیشکش شده ،عطا گشته ،هدیه شده
سونای : آخرین
شب طلوع ماه،عطا شده ،تقدیمی
سوندوس : دیبا
،پارچه ابریشمی لطیف وگرانبها
سون گول : آخرین
گل متولد شده از مادر (فرزند دختر)
سیبئل : قطرۀ باران
،سنبل ،خوشۀ گندم
سیرما : گلابتون،رشته
های نازک وظریف وباریک طلایانقره شبیه به نخ،رشته زرین،یاسمین
سیلا : ملحق
شدن ،وصال
شَن آی : ماه
شادی بخش ،ماه خوشایند
شَنال :
خوشحال ومسرور ،راضی وخوشنود ،شاد،دلخوش
شَن ایز : علامت
یااثر شادی بخش ،نشانۀ خوشبخت
شَن سَس : خوش
آوا
شَن گول : گلی
که مایه خوشبختی است ،گل رضایت بخش
شَن ناز : دختر
نازوشاد
شن یار :
یارشاد وخوشحال
طرلان :
بازشکاری،«طارلان»
فَرآی : نورماه ،مایه
زینت وزیبایی ماه
فولیا : گل نسرین
،نرگس زرد
فوندا : علف جارو
یاجاروب ،بیشه ای که در آن علف ها وبوته های بسیاری روئیده باشد،علفزار
قاراتئل : سیاه
مو
قاراجا : تیره رنگ،بُز
کوهی
قاراگیله : انگور
سیاه دانه
قاراگٶز : سیاه
چشم ،دارای چشمانی بامردمک سیاه رنگ
قَرَنفیل : گل
میخک
قلم گول : دارای
نگاری چون گل ،زیبارخسار
قنیره : بی
مثل ومانند ،زیبارخسار بی نظیر
قوتلوآی : ماه
مقدّس وخوش یمن
قیز ناز : دختر
نازنین وعشوه گر
قیزیل : سرخ
،طلا
قیزیل گول : گل
سرخ(رُز)،گل محمدی
کاراک : مردمک
چشم
کاواک : درخت
تبریزی ،سپیدار
کایرا : لطف واحسان
،نیکی کردن
کایران : چمن
،مکانی مسطح ،میدان
کایناک : منبع
،مٲخذ،فعال ،
پرانرژی
کَپَنَک :
پروانه
کَکلیک :
کبک،پرنده کوهی
کَلَبَک : پروانه
کوتکو : ساده ،متواضع
،مٶدّب
کونات : آنکه
محبت وعلاقه سایرین راجلب می نماید ،مهربان
کیمیا : علم شیمی ،حکمت
وقدرت
کٶلگه : سایه
کؤنول : قلب ،دل
،احساسات قلبی ،میل واشتیاق ،آرزو ،هوس
گلین : عروس
گول آی : متشکل
است ازدوکلمه «گول» و«آی»
گول ایز : نشان
وعلامت گل ،ردِّ گل
گول باهار : گل
وبهار
گول بَن : آنکه
خالی زیبا چون گل داشته باشد
گول بنیز : گل
چهره ،گل گونه
گول بوداق : شاخه
گل ،بوته گل
گول تَک : گل
نادروکمیاب ،نظیر گل
گول دَم : دارای
نَفَسی خوشبوهمانند گل
گولدَن : به
عمل آمده از گل ،متعلق به گل
گولر : خنده
رو ،خندان ،تبسم کننده ، خوشحال ،مهربان ومشفق
گولرآی : « گول
ر» و « آی »
گول سئل : سیلی
از گل وشکوفه، نظیروشبیه گل ،متعلق به گل
گول سئو : علاقه
نسبت به گل ،دوستدار گل ،شیفته وشیدای گل
گول سئوَن : عاشق
گل
گل سئوین :
خندیدن ،رقص وخنده ،شاد ومسرور گشتن
گول سَرَن :
پراکنده کننده گل
گولسون :
همواره شاد ومسرور ،خوشبخت وخرّم ،خندان
گول سوی :
ازسلالۀ گل ،صاحب اصل و تباری نجیب وپاک چون گل
گوللَر : گلها
گوللو : مزیّن
شده با گل ،گلدار
گولوش :
خنده،شاد ومسرورگشتن،حالت ووضعیت خندیدن،مزاح شادی ونشاط
گولومسَر : همیشه
خندان
گلابتون : رشته
های باریک طلاونقره یارشته های نخی شبیه به آنها،نخ زردار
گول یاز : گل
بهاری ،گیاهی که در فصل بهار گل دهد
گولین : نظیر
وشبیه به گل ،گلزار ،گلستان
گوموش : نقره
گون :
خورشید،روز،دوره و زمان
گون سئل : نظیر
ومانند خورشید
گونَش :
خورشید
گون فَر : اشعه
خورشید ،پرتو آفتاب
گونول :
خواسته وخواهش دل
گٶرکم :
منظره،معروف شدن،شٲن وجلال،نمای
خارجی
گٶزده : محبوب
وپسندیده،تقریر شده،برتراز همه،خوشایند
گؤزَل :
زیبا،بی عیب ونقص
گؤزَن : جذاب
وگیرا ،زیبا
گؤک سئل : متعلق
به آسمان
گؤک سَن : متعلق
به آسمان،آسمانی
گؤک من : چشم
آبی وبور،دختری با پوست سفید وموی زرد رنگ
گؤنَن : شاد
گشتن،مرطوب
گؤی چَک :
زیبا،دوست داشتنی
لاچین : پرنده ای
شکاری ازجنس شاهین با پاهای قرمزرنگ
لیل پار : گیاهی
برگ دار که درمناطق پُرمی روید
مئلیسا : تُرَنج
،علف لیمو ،بالنگ
مارال : گوزن
ماده ،زیبا
مارتی : مرغ
دریایی
ماگنولیا : درخت
یا بوته ای است همیشه سبز دارای گلهایدرشتخوش عطر وبرگهایش گاهی میریزد
ماویش : دختر
بچه بور یا سفید چهره ای که چشمانی به رنگ آبی روشن داشته باشد
ماه پاره : پارۀ
ماه ،تکّه ای ازماه
مایوک : غنچه ،گل
نشکفته
مَلتَم : باد ساحلی ،مه
مَنَکشه : گل
بنفشه
مورایپَک : نوعی پارچه
مخمل ،ابریشم بنفش رنگ
مورتان : رنگ صورتی شفق
به هنگام سپیده دم
مورگول : گلی که به رنگ
بنفش است ،گل بنفش رنگ
مورَن : رود ،آب روان
وجاری ،نهر بزرگ
مویان :
خیرات،خیرونیکی ،ثواب
مین گول : دسته
ای حاصل ازهزارگل
مین ناز : آنکه
نازوغمزه اش فراوان است،کسی که بسیارنازو آدا دارد
ناخیش : در
اصل « نقش »است،طرح،شکل،زینت وخط
نارچیچک : گل انار
نارگول : گل
انار
نارگیله : دانه
های داخل انار
نارین : ظریف وباریک
،نازک ، ریزوکوچک
نارین گول : گل یا
شکوفه ظریف وریز
ناز گول : گلی
که ناز کند ،گل نازنین
نازلی : پرنازوعشوه ،ب
اادا و اطوار
نسترن : نسرین
نورال : نورانی شونده
،روشنایی مقدّس
نورایشیک : بسیار
درخشان،برّاقترین نور،بسیارتابناک
نورپری : پری تابناک
ونورانی
نورجان : دارای
جانی تابناک ودرخشان،آفریده شده ازنور،بسیارزیبا
نورچین : سیل
روشنایی ،درخشش نور
نوردان : خلق
شده ازروشنایی
نورسان : همچون
نور،نظیر نور
نورلان :
تابناک گردنده،درخشان شنونده،نورانی وبرّاق
نورمان : خلق شده
ازنور،نظیر نور
وارجان : دارای
قلب وروح وجان،اهل دل،صاحب حیات
وَردا : برگرفته از
واژه عربی« وَرد» به معنای گل سرخ است
هومای(الهه) :
الهه،پرندۀ هما،پرنده دولت وسعادت،یمن وبرکت
یئشیم : سنگی
سبزرنگ وبسیارقیمتی،سنگ یَشم
یئنی شن : شادی
جدید،جشن وشادی نو
یئنی گول : گل
نوشکفته،گلی که هنوز طراوت داشته باشد
یاراش :
خوشایندی،زیبایی،جذّابی
یاراشیق : دوست داشتنی
،زیباوجذاب ،خوشایند وخوش ظاهر
یارپاق : دراصل
«یاپراق» است،برگ درخت وگیاهان
یارلیک : فرمان
امر،دستور
یارماکان : هدیه،ارمغان
یازباهار : فصل
مابین تابستان وزمستان،فصل پاییز
یازگول : گلی که درفصل
تابستان می شکفد،گل تابستانی
یاسام : نظم
وترتیب ،قاعده وقانون
یاشا : آفرین ،زنده
باد
یاشار : زندگی کننده
،دارای عمری طولانی ،سالم وسرزنده
یاشام :
حیات،عمر،زندگی
یاشیق :
خورشید،نور آفتاب
یاشیل : سبزرنگ،تروتازه،باطراوت
یاشین :
رعدوبرق،صاعقه،آذرخش
یاغمور :
باران،بارندگی
یالدیز : مزیّن
به آب طلا ونقره، زینت داده شده
یالقین : سراب
یاناک : گونه ،هریک
ازلپهای درصورت
یوجَل : رفعت، بلندی،
گرانقدری
یورتسال : منسوب
به وطن ،وطنی
یوردام :
چالاکی ،باسرعت وباشتاب حرکت کردن ،ناز،عشوه وآدا
یوردوم : وطن
من ،زادگاه ومیهن من
یوروک : حیات
،آفرینش ،طرززندگی
یوسما :
نازنین ،دارای عشوه وادا
یوکسَل : برتر،
والا ،اوج گیرنده وبالا رونده ،محترم، ذیقیمت
یٶنال : دارای
هدف وسمت وسو
منابع :
[1] . دیوان لغات الترک ، محمود بن الحسین
الکاشغری ، ترجمه دکتر ح . دوزگؤن
[2] . www.torkiye.com
]3[،www.farsianinfo.com
